โรคหลอดเลือดสมอง เป็นหนึ่งในปัญหาที่สำคัญด้านสาธารณสุขของประเทศไทย แม้ว่าโรคนี้จะมีอาการไม่รุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิต แต่อาจทำให้เกิดความพิการในระยะยาว ผู้ป่วยและคนใกล้ชิดจึงควรหมั่นสังเกตสัญญาณเตือนของโรค เพื่อให้เข้าถึงการรักษาได้อย่างรวดเร็ว ลดเสี่ยงภาวะสมองขาดเลือด
โรคหลอดเลือดสมอง เป็นสาเหตุสำคัญของการเสียชีวิตและทุพพลภาพ โดยโรคนี้เกิดจากหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงสมองตีบ อุดตัน หรือแตก ทำให้เกิดภาวะสมองขาดเลือดและเนื้อสมองถูกทำลาย สูญเสียการทำหน้าที่จนเป็นอัมพฤกษ์ อัมพาต หรืออาจทำให้เกิดความพิการในระยะยาว และต้องอาศัยความช่วยเหลือจากผู้อื่นตลอดชีวิต หรือร้ายแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้
ปัจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมอง ได้แก่ โรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเลือดสูง โรคเบาหวาน โรคหัวใจ โรคอ้วน อายุที่มากขึ้น เคลื่อนไหวร่างกายน้อย ขาดการออกกำลังกาย ไม่ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม บริโภคอาหารไม่เหมาะสม กล่าวคือ รับประทานอาหารรสหวาน มัน เค็ม มากเกินไป รวมถึงสูบบุหรี่และดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
หลักการ F.A.S.T. เป็นสัญญาณอันตรายของโรคหลอดเลือดสมอง ที่บอกว่าร่างกายกำลังเกิดภาวะสมองขาดเลือด ส่งผลให้เซลล์สมองตายในที่สุด ทำให้เกิด 4 อาการสำคัญที่เกิดขึ้นกับร่างกาย ดังนี้
F = Face เวลายิ้มพบว่ามุมปากข้างหนึ่งตก มีอาการหน้าชา ปากเบี้ยว กล้ามเนื้อใบหน้าอ่อนแรงครึ่งซีก
A = Arms ยกแขนข้างใดข้างหนึ่งไม่ขึ้น แขน ขา อ่อนแรง เดินเซ ทรงตัวลำบาก
S = Speech มีปัญหาด้านการพูดแม้ประโยคง่ายๆ พูดไม่ออก ลิ้นแข็ง หรือพูดไม่ชัดอย่างทันทีทันใด
T = Time ถ้ามีอาการเหล่านี้ ให้รีบไปโรงพยาบาลโดยด่วน ภายใน 4 ชั่วโมง จะได้ช่วยรักษาชีวิต และสามารถฟื้นฟูกลับมาได้เป็นปกติ หรือใกล้เคียงคนปกติมากที่สุด
อาการเหล่านี้มักเกิดอย่างเฉียบพลันในรายที่มีภาวะสมองขาดเลือดแบบชั่วคราว อาจเกิดขึ้นชั่วขณะแล้วหายไปเอง หรืออาจเกิดขึ้นหลายครั้ง ก่อนจะมีอาการสมองขาดเลือดอย่างถาวร สิ่งสำคัญ คือ ผู้ป่วยต้องสังเกตอาการข้างต้นและรีบไปพบแพทย์ให้เร็วที่สุดจะช่วยลดการเสียชีวิตและความพิการได้ เนื่องจากเซลล์สมองขาดเลือดเพียง 1 นาที จะมีเซลล์สมองตายประมาณ 1 ล้านเซลล์ ถ้าได้รับการรักษาช้าอาจทำให้เกิดความพิการมากขึ้น
วิธีป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง อัมพฤกษ์ และโรคอัมพาต
1. ตรวจวัดความดันโลหิตอย่างสม่ำเสมอ
2. ควบคุมระดับไขมันและน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์เหมาะสม
3. ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ และออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
4. เลิกสูบบุหรี่และงดดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
5. ลดการรับประทานอาหารรสเค็ม รสหวาน รสมัน รวมถึงหลีกเลี่ยงอาหารไขมันสูง
6. ตรวจสุขภาพประจำปีเพื่อค้นหาปัจจัยเสี่ยง
การหมั่นสังเกตอาการของโรคหลอดเลือดสมองของตนเองและคนใกล้ชิดตามหลักการ F.A.S.T. จะช่วยให้เข้าถึงการรักษาได้อย่างรวดเร็ว เพื่อช่วยรักษาชีวิต และสามารถฟื้นฟูกลับมาได้เป็นปกติ หรือใกล้เคียงกับคนปกติมากที่สุด
