ตัวซีด เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย เวียนศีรษะ เป็นอาการของผู้มีภาวะโลหิตจาง ซึ่งเกิดได้จากหลายสาเหตุ ที่พบบ่อย คือ ภาวะขาดสารอาหารบางอย่างที่มีผลต่อการสร้างเม็ดเลือดแดง ดังนั้น หากมีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกิน ย่อมสามารถบรรเทาหรือรักษาอาการโลหิตจากให้ดีขึ้นได้ไม่มากก็น้อย
โลหิตจาง (anemia) เป็นภาวะที่ร่างกายมีปริมาณของเม็ดเลือดแดงลดลง ทำให้ผู้ป่วยมีภาวะซีด เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย เวียนศีรษะ เป็นลมหมดสติ หากมีภาวะโลหิตจางรุนแรง อาจทำให้มีภาวะหัวใจล้มเหลวได้ อาการและความรุนแรงของภาวะโลหิตจางมีความแตกต่างกันไปในแต่ละคน ขึ้นอยู่กับสาเหตุของภาวะโลหิตจาง และความเร็วในการเกิดภาวะโลหิตจางว่า เป็นแบบเฉียบพลันหรือเรื้อรัง ในรายที่มีภาวะโลหิตจางแบบเฉียบพลัน จะมีอาการและอาการแสดงมากกว่ารายที่เป็นแบบเรื้อรัง ภาวะโลหิตจางเกิดได้จากหลายสาเหตุ ซึ่งสาเหตุที่พบบ่อยและมีความสำคัญ คือ ภาวะขาดสารอาหารบางอย่างที่มีผลต่อการสร้างเม็ดเลือดแดง ได้แก่ ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก, ภาวะโลหิตจางจากการขาดโฟลิก และภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12
1. ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก
เกิดจากการขาดธาตุเหล็กซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของเม็ดเลือดแดง กลุ่มบุคคลที่มีความเสี่ยงในการเกิดภาวะขาดธาตุเหล็ก คือ ทารกแรกเกิด เด็กที่กินยากหรือกินไม่เพียงพอ ผู้ที่มีความผิดปกติในการย่อยและการดูดซึมอาหาร หญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร วัยรุ่นที่เริ่มมีประจำเดือน และผู้สูงอายุ ผู้ป่วยจะมีอาการอ่อนเพลีย เบื่ออาหาร มีความต้านทานโรคต่ำ เปลือกตาขาวซีด ลิ้นอักเสบ เล็บบางเปราะและมีระดับสติปัญญาลดลง เมื่อทำการตรวจเลือดจะพบว่า มีภาวะซีด เม็ดเลือดแดงมีขนาดเล็ก การสร้างเม็ดเลือดแดงตัวอ่อนลดลง การป้องกัน คือ การรับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง ได้แก่ เนื้อสัตว์เนื้อแดง ตับ เครื่องในสัตว์ ไข่แดง หอย ผักโขม คะน้า ตำลึง สาหร่าย งา ถั่วดำ ธัญพืช หากผู้ป่วยมีภาวะซีดจากการขาดธาตุเหล็ก จะได้รับยาธาตุเหล็ก ซึ่งยานี้ไม่ควรรับประทานพร้อมนม และสิ่งที่ช่วยการดูดซึมธาตุเหล็ก คือ วิตามินซี
2. ภาวะโลหิตจางจากการขาดโฟลิก
สารโฟลิกเป็นแร่ธาตุชนิดหนึ่งที่เป็นสารตั้งต้นในการสังเคราะห์สารพันธุกรรม DNA และ RNAซึ่งเป็นส่วนประกอบของเซลล์ต่างๆ และยิ่งมีความสำคัญโดยเฉพาะอย่างยิ่งกับเซลล์ที่มีการแบ่งตัวเร็ว โดยเซลล์ที่มีการแบ่งตัวเร็วจำเป็นต้องมีการใช้โฟลิกในกระบวนการสร้างเซลล์ตลอดเวลา หากมีการขาดโฟลิกซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการสร้างสารพันธุกรรม มักจะมีผลต่อเซลล์ที่แบ่งตัวเร็วก่อนเซลล์อื่น เช่น เม็ดเลือดชนิดต่างๆ ในร่างกาย ทำให้ผู้ป่วยมีภาวะซีด เม็ดเลือดแดงมีขนาดใหญ่กว่าปกติ และยังทำให้มีภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำและเกล็ดเลือดต่ำได้ด้วย นอกจากนั้นยังมีผลต่อการเจริญเติบโตของทารกที่อยู่ในครรภ์มารดา อาจทำให้ทารกมีหลอดประสาทเปิด รวมทั้งเกิดปากแหว่ง เพดานโหว่ได้ การป้องกัน คือ การรับประทานอาหารที่มีโฟลิกสูง ได้แก่ ผักใบเขียวเข้ม บร็อคโคลี่ ผักปวยเล้ง หน่อไม้ฝรั่ง ไข่ ธัญพืชไม่ขัดสี ถั่วเมล็ดแห้ง
3. ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12
วิตามินบี 12 มีหน้าที่สำคัญในการสร้างเม็ดเลือดเยื่อบุ และระบบประสาท เมื่อขาดวิตามินบี 12 จะทำให้มีภาวะโลหิตจางที่เม็ดเลือดแดงมีขนาดใหญ่ผิดปกติ อาจพบมีภาวะเจ็บลิ้น ลิ้นเลี่ยนและชาบริเวณปลายมือปลายเท้าได้ อย่างไรก็ตาม ร่างกายมีความต้องการวิตามินบี 12 ในปริมาณน้อยมากต่อวัน ทำให้ภาวะขาดวิตามินบี 12 จากรับประทานไม่เพียงพอพบได้น้อยมาก สำหรับอาหารที่มีวิตามินบี 12 ได้แก่ เนื้อแดง ปลา ไข่ ตับ นม สัตว์ปีก เช่น เนื้อไก่ ซีเรียล ธัญพืช
อาหาร วิตามิน และแร่ธาตุต่างๆ มีความสำคัญในกระบวนการต่างๆ ของร่างกาย รวมถึงการสร้างเม็ดเลือดต่างๆ ด้วย ดังนั้น จึงควรรับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ เพื่อป้องกันภาวะขาดสารอาหาร ซึ่งจะนำไปสู่ปัญหาสุขภาพได้
