คุณแม่ตั้งครรภ์มักจะตื่นเต้นกังวลกับการการคลอดลูกและการดูแลลูกน้อย  โดยละเลยการวางแผนเรื่องการคุมกำเนิดหลังคลอดไปเสียสนิท  โดยปกติแล้วคุณแม่มักจะได้รับคำแนะนำจากคุณหมอสูตินารีพร้อมกันไปกับการเตรียมตัวคลอดเลย  แต่สำหรับแม่ๆ ที่ยังไม่ได้รับข้อมูลหรือนึกถึงเรื่องนี้    ต้องไม่ลืมที่จะศึกษาข้อมูลการวางแผนคุมกำเนิดให้เหมาะสมกับความต้องการของตัวเองนะคะ

วิธีคุมกำเนิดหลังคลอด

ยาเม็ดคุมกำเนิด

เป็นวิธีคุมกำเนิดที่ใช้กันมาก มีความปลอดภัย ภาวะแทรกซ้อนต่ำ หาซื้อง่าย แต่สำหรับคุณแม่ที่ให้นมลูกอยู่   ควรเป็นยาเม็ดคุมกำเนิดแบบโปรเจสเตอโรนอย่างเดียว เพราะไม่ทำให้น้ำนมแม่ลดลง ไม่มีฤทธิ์กดการหลั่งน้ำนม ไม่ทำให้คุณภาพน้ำนมเปลี่ยนแปลงค่ะ

ยาฉีดคุมกำเนิด

ยาฉีดคุมกำเนิดมีฤทธิ์กดการตกไข่ โอกาสตั้งครรภ์มีน้อยมากถ้าฉีดตรงเวลา ถือว่ามีประสิทธิภาพดี เหมาะสำหรับคุณแม่ที่ให้ลูกกินนมแม่ เนื่องจากไม่มีผลต่อคุณภาพและปริมาณของน้ำนม ยาฉีดคุมกำเนิดจะเริ่มฉีดใน 4 สัปดาห์หลังคลอด ในการฉีดแต่ละครั้งสามารถคุมกำเนิดได้นาน 12 สัปดาห์ เมื่อถึงเวลานัดจึงควรมาฉีดให้ตรงเวลา

ข้อเสีย คือ ประจำเดือนอาจมาไม่เป็นปกติ มีประมาณ 50% ที่ไม่มีประจำเดือนมาเลย อีก 25% มีประจำเดือนมากะปริดกะปรอย บางทีอาจมีเลือดออกทั้งเดือน ถ้าเลือดออกไม่มากนัก พอยอมรับได้ก็ไม่มีปัญหา แต่ถ้าเลือดออกมาก ออกนานจนมีผลต่อสุขภาพ ก็ควรเปลี่ยนไปคุมวิธีอื่น คนที่ฉีดยาคุมแล้วไม่มีประจำเดือนมา ต้องหยุดฉีดยาประมาณ 4-6 เดือนไปแล้ว  ประจำเดือนจึงกลับมาเป็นปกติและสามารถตั้งครรภ์ได้

ยาคุมกำเนิดชนิดฝัง

หลอดยาชนิดฝังจะมีขนาดเล็กประมาณเท่าก้านไม้ขีด ยาวประมาณ 4 เซนติเมตร ตัวยาที่บรรจุข้างในเป็นยาชนิดเดียวกับยาคุมกำเนิดแบบฉีด โดยจะฝังไว้ใต้ท้องแขนท่อนบนคล้ายๆ ตะกรุดของขลัง ตัวยาจะค่อย ๆ ปล่อยออกมา มีฤทธิ์กดการตกไข่ มีผลคุมกำเนิดได้นาน 3-5 ปี ขึ้นอยู่กับชนิดและจำนวน พอครบกำหนดแล้วก็ต้องผ่าเอาออกหรือเปลี่ยนใหม่ ซึ่งปัจจุบันเป็นที่นิยมเนื่องจากมีการพัฒนายาจากอดีตจำนวนแท่งยามี 6 แท่ง สามารถคุมกำเนิดได้ 5 ปี แต่ปัจจุบันเพียง 1 แท่งสามารถคุมได้ถึง 3 ปี

ข้อเสีย คือ ทำให้ประจำเดือนมาไม่ปกติหรือมาแบบกะปริดกะปรอยได้ ไม่ต่างจากยาฉีด  แต่เนื่องจากเป็นการคุมที่มีระยะเวลายาวกว่าการฉีด หากคุณแม่มีเลือดออกมากและต้องการหยุดยาจึงมีความจำเป็นที่จะต้องเปลี่ยนวิธีคุมกำเนิดโดยการผ่าออกค่ะ

ห่วงคุมกำเนิด

ห่วงคุมกำเนิดเป็นพลาสติกซิลิโคน แกนกลางจะมีขดลวดทองแดงพันอยู่ โดยจะสอดเข้าไปไว้ในโพรงมดลูกผ่านทางช่องคลอด เพื่อป้องกันการฝังตัวของตัวอ่อน การใส่ห่วงแต่ละครั้งจะคุมได้นานประมาณ 5 ปี โอกาสตั้งครรภ์ก็พอ ๆ กับยาคุมกำเนิดแบบฉีด สิ่งสำคัญคือ การไปพบคุณหมอทุกปีเพื่อตรวจเช็กห่วงพร้อมกับการตรวจประจำปี

ข้อเสีย ของห่วงคุมกำเนิด คือ อาจมีประจำเดือนมากกว่าปกติ มีเลือดออกกะปริดกะปรอยในระหว่างรอบได้ หรือมีอาการปวดประจำเดือนมากกว่าเดิมได้ อาการเหล่านี้มักเป็นในช่วง 3 เดือนแรก หลังจากนั้นอาการมักจะดีขึ้นแล้วหายไปเอง คุณแม่ที่เลือกวิธีนี้ต้องระวังการเลื่อนหลุดของห่วงอนามัยด้วย  โดยให้คอยสังเกตช่วงมีประจำเดือน

การทำหมันถาวร

หากคิดว่ามีลูกพอแล้วแน่นอนอาจตัดสินใจทำหมันถาวร  หากเกิดเปลี่ยนใจก็ต้องผ่าตัดแก้หมัน โดยปกติแล้วสามารถทำหมันได้ทั้งฝ่ายชายและฝ่ายหญิง ทางการแพทย์จะยืนยันเสมอว่า การทำหมันไม่ได้มีผลต่อสุขภาพ และไม่มีผลต่อความรู้สึกทางเพศแต่อย่างใด

การวางแผนคุมกำเนิดหลังคลอดของคุณแม่  อาจจะต้องเปลี่ยนไปจากการคุมกำเนิดก่อนตั้งครรภ์นะคะ  เพราะต้องคำนึงถึงผลกระทบต่อลูกน้อยและสุขภาพร่างกายที่เปลี่ยนไปของคุณแม่ด้วยค่ะ